Hamiləlik və bu dövrdə edilməsi gərəkənlər

Hamiləlik (lat.graviditas) – qadının reproduktiv orqaninda embrion və ya dölün inkişafı  ilə gedən xüsusi bir haldır. Hamiləlik qadın və kişi cinsi hüceyrələrinin uşaqlıq borularında mayalanıb 46 xromosomdan təşkil olunmuş ziqotun yaranması ilə başlayır.

Hamiləlik öncədən planlanmalıdırmı?

Statistikaya əsasən planlanmış hamiləliklər daha uğurlu başa çatır. Hamiləlik öncəsi hazırlıq ən azı 3 ay öncədən başlanmalıdır. Hamiləlik planlayan qadın bu zaman daxilində müəyyən müayinələrdən keçib lazım olan vitamin və minerallar qəbul etməlidir.

Müayinələr:

1. USM – kiçik çanaq orqanlarında – uşaqlıq və yumurtalıqlarda patalogiyaları aşkar etmək üçün.
2. Cinsi yolla keçən infeksiyaların yoxlanması.
3. Qanın, sidiyin ümumi analizi. Hamiləlik dönəmində anemiyalara cox rast gəlinir. Ağır anemiyalar fetusun normal inkişafını ləngidir. Sidik-cinsiyyət sistemi də hamiləlik zamanı artıq yükləndiyindən, infeksiyalaşmağa meylli olduqlarından hamiləlik dönəmində fəsadlar yarada bilər.
4. Hamiləlik planlayan qadının çəkisinə də nəzarət olunmalıdır. Çəki azlığı və çəki artıqlığı doğuş zamanı fəsadlar yarada bilir. Hamiləlikdən öncə çəkini normallaşdırmaq lazımdır.

Hamiləlikdən öncə ən vacib olan vitamin B9 və ya fol turşusunun qəbulu mütləqdir. Fol turşusu hamiləliyin ilk həftələrində embrionun sinir borularının düzgün inkişafı üçün vacibdir. Hamiləlik planlamayan qadınlar hamiləliyin ilk həftələrini hamilə olduqlarını bilmədikləri üçün fol turşusu qəbul etmirlər. Fol turşusunun kəskin çatmamazlığı döldə sinir borusu defekti yaradır. Buna görə də hamiləlikdən ən azı 8 həftə əvvəl fol turşusu qəbul edilməyə başlanmalıdır.

Hamiləliyin erkən əlamətləri nədir?

Hamiləlik baş verdikdən sonra qadınlar özlərində bəzi əlamətlər hiss edirlər. (şübhəli əlamətlər)

1. Ürəkbulanma,qusma
2. İyləri təhrifolunmuş şəkildə hiss etmək
3. Sinir sistemində bəzi dəyişikliklər (yuxululuq, əsəbilik, başgicəllənmə, əhval-ruhiyyənin tez-tez dəyişməsi və s.)
4. Tez-tez sidiyə getmə
5. Süd vəzilərinin şişməsi.
6. Piqmentasiyanin artması (dəridə, giləətrafı və s.)

Müayinə zamanı obyektiv əlamətlər

1. Amenorreya (aybaşının olmaması)
2. Ginekoloji baxış zamanı uşaqlıq yolunun və uşaqlıq boynunun sianozlaşması
3. Ginekoloji müayinədə uşaqlığın forması, ölçüsü və konsistensiyasının dəyişməsi
4. Dölün hərəkətinin hiss olunması (ilk hamilələrdə 18-20 həftəsində, təkrar hamilələrdə 16-18 həftəsində)

Qadınlar özlərində şübhəli əlamətlər hiss etdikdə ilk öncə mama-ginekoloqa müraciət etməlidirlər. Hamiləlik təsdiq olunmalıdır. Qadınlar ümumilikdə hamiləlik dönəmində 7 dəfə həkim mama-ginekoloqun qəbulunda olmalıdır.

İlk gəliş  (12 həftəyə qədər)

1. Məsləhətvermə – qadına  hamiləliyin fizioloji gedişi  haqqında məlumat verilir. “Hamilənin ev kartası” qadına verilir və doldurulması haqqında məlumat verilir.
2. Arterial təzyiq ölçülür, nəbz sayılır.
3. Axrıncı aybaşına görə doğuşun güman edilən vaxtının təyini
4. Bədən kütləsi indeksi (BKİ) hesablanır. BKİ-nin yol verilən sərhəddi 18-dən 30-a qədərdir.
5. Qanın klinik analizi
6. Sidiyin ümumi analizi
7. Qanda şəkərin təyini
8. Qan qrupu, rezus faktor, əgər qadında rezus mənfi, partnyorunda isə rezus müsbətdirsə, rezus anticismlərinin təyini.
9. Hepatit B, sifilis testlərinin, İİV yoxlanması.
10. Rubella (İg G) skrining.
11. Uşaqlıq yolundan yaxmanın mikroskopik müayinəsi.
12. USM.

11-13 həftə aralığında hamilə həmçinin ikili test müayinəsindən keçir. Hamiləliyin 11-13+6 həftəliyində ikili test yoxlanılır. İkili test zamanı qanda betta-XQ, PAPP-A yoxlanılır. Bu analizlə döldə xromosom anomaliyaları aşkarlanır. Ən optimal vaxt 11-12 həftədir. Əgər 11 həftədə Daun sindromunu aşkarlamaq 87%-dirsə, 14 həftədə bu göstərici 79%-dir. Bu analiz nəticəsi tam dəqiq deyildir, xromosom anomaliyasının olma riskini göstərir. Əgər daun sindromu 1/300-dən artıqdırsa, USM-də ənsə qalınlığı 3,5-dən artıqdırsa, onda 11-14 həftəsində xorion biopsiyası edib və ya amniosentez (16-18 həftə aralığında) və ya NİPT testi edərək dölün xromosom quruluşunu öyrənmək lazımdır.

II gəliş (18-20 həftə)

1. Məsləhətvermə
2. Arterial təzyiqin ölçülməsi,nəbzin sayılması
3. Uşaqlıq dibinin hündürlüyünün ölçülməsi (qravidoqramma)
4. Sidiyin ümumi analizi
5. USM

Dördlü test – hamiləliyin 15-21 həftəsində yoxlanılır. (16-18 həftəsində məsləhət görülür). Bu zaman qanda AFP, ümumi XQ, sərbəst estriol, inhibin A yoxlanılır. Aşağıdakı xromosom xəstəlikləri araşdırmağa kömək edir

1. Daun sindromu
2. Edvars sindromu
3. Patau sindromu
4. Sinir borusu defekti

Bu testlərlə döldə xromosom xəstəliklərini aşkarlamaq olur. Anatomik anomaliyalar isə təyin edilmir. Bu testlərdə göstəricilər normadan aşağı olduqda hamiləyə amniosentez, xorion xovlarının biopsiyası, NİPT testi məsləhət görülə bilər.

III gəliş (26-28 həftə)

Bu həftədən sonra bütün gəlişlərdə məsləhətvermə, arterial təzyiqin ölçülməsi, nəbzin sayılması, dölün ürək döyüntüsünə qulaq asmaq və qravidoqramma həyata keçirilir. Əlavə olaraq

1. Sidiyin ümumi analizi
2. Qanın kliniki analizi
3. Antirezus immunoqlobulininin rezus- mənfi immunizasiya olmamış qadına yeridilməsi.

IV gəliş (30-32həftə)

1. Qanın kliniki analizi
2. Sidiyin ümumi analizi
3. KTQ

V gəliş (34-36)

1. Sidiyin ümumi analizi
2. Hepatit B,sifilis testləri tekrar
3. Uşaqlıq yolundan yaxmanın mikroskopik müayinəsi
4. USM

VI gəliş (38-ci həftə)

1. Sidiyin ümumi analizi.
2. Dölün vəziyyətinin və gələcək hissəsinin təyini üçün qarnın palpasiyası.
3. Dölün çanaq gəlişi zamanı doğuşun aparılma taktikasının təyin olunması. (cərrahi və ya təbbi yolla başa çatdırılmasının proqnazlaşdırılması)

VII gəliş (40-cı həftə)

1. Auskultasiya – dölün ürək döyüntülərinə qulaq asmaq
2. Sidiyin ümumi analizi
3. Əgər bu müddətdə doğuş baş verməyibsə, növbəti gəliş 1 həftədən sonra təyin olunur. 42-ci həftədə isə doğuş başlamamışdırsa, hamilə qadın doğuşun induksiyası üçün stasionara göndərilir.